Dar gelirliye fatura kesilmeyecek!

Türkiye’nin güçlü doğal gaz altyapısı ve artan ihracat potansiyeli, piyasada yeni bir dönemin kapısını aralıyor. Uzmanlara göre kademeli sübvansiyon ve özel sektörün sisteme dahil edilmesiyle fiyatlar düşebilirken, ihtiyaç sahibi haneler fatura yükünden korunabilecek.

Türkiye, son yıllarda yaptığı yatırımlarla doğal gazda bölgesel bir merkez olma yolunda önemli mesafe kat etti. Genişleyen tedarik altyapısı ve artan ihracat kapasitesi, iç piyasada rekabeti artıracak yeni bir modelin de tartışılmasına zemin hazırladı. Bu modelin merkezinde ise özel sektörün daha aktif rol alması ve sübvansiyonların kademeli hale getirilmesi yer alıyor.

Türkiye’nin gaz altyapısı ihracata hazır

Bugün Türkiye;

2’si karada LNG terminali,

3’ü FSRU olmak üzere 5 gazlaştırma tesisi ile günlük 161 milyon metreküp kapasiteye ulaştı.

Ulusal şebekede giriş noktası sayısı 14’e, günlük gaz alma kapasitesi ise 495 milyon metreküpe çıktı. Silivri ve Tuz Gölü depolarıyla birlikte yer altı depolama kapasitesi 6,3 milyar metreküpe yükseldi.

Bu altyapı, Türkiye’nin yıllık 60 milyar metreküplük iç tüketiminin ötesinde, 70–80 milyar metreküp tedarik kapasitesine ulaşmasını sağlarken, 10 milyar metreküpün üzerinde ihracat potansiyeli oluşturuyor. Türkiye hâlihazırda Avrupa ve Suriye’ye gaz ihraç ediyor.

“Özel sektör süreci hızlandırır”

Petrol ve Doğal Gaz Platformu Derneği (PETFORM) Genel Sekreteri Murat Kalay, bu kapasitenin daha etkin kullanılabilmesi için özel sektörün sisteme dahil edilmesi gerektiğini vurguluyor. Kalay’a göre, BOTAŞ’ın kamu sorumluluğu gereği temkinli hareket etmesi doğal; ancak özel sektörün hızlı karar alma ve girişimcilik kapasitesi, ticaret hacmini büyütebilir.

Kalay, “Özel sektör artık sınava girmeye hazır bir öğrenci konumunda. Altyapı, mevzuat ve sermaye var. Piyasa liberalleştiğinde güçlü oyuncular öne çıkacak” değerlendirmesinde bulunuyor.

Liberalleşme eksikliği eleştirisi

Doğal gaz ithalat yetkisine sahip özel şirketler bulunmasına rağmen, tam anlamıyla liberalleşme sağlanamadığı için piyasanın derinleşemediğine dikkat çekiliyor. Kalay’a göre BOTAŞ’ın üzerindeki yükün dengeli şekilde paylaşılması, uzun vadede daha sağlıklı bir piyasa yapısı oluşturacak.

Kademeli sübvansiyon formülü

Yeni modelin en kritik başlığı ise sübvansiyonların yeniden tasarlanması. Uzmanlara göre, herkes için aynı destek yerine kademeli sübvansiyon uygulanmalı:

Ortalama hane tüketiminin üzerindeki kullanımlarda sübvansiyon kaldırılmalı,

Ekonomik gücü yüksek kullanıcılar gerçek maliyet üzerinden faturalandırılmalı,

İhtiyaç sahibi haneler ise tamamen korunmalı.

Kalay bu noktada net konuşuyor:
“Gerektiğinde ihtiyaç sahibi hanelerden hiç ücret alınmayabilir. Ancak diğer kullanıcıların gerçek maliyeti ödemesi gerekir.”

Rekabet fiyatları aşağı çekebilir

“Gazın gazla rekabet etmesi” gerektiğini vurgulayan Kalay’a göre, özel sektörün aktif olduğu çok oyunculu bir piyasa yapısı, ithalat seçeneklerini artıracak ve bu da fiyatlara olumlu yansıyacak. Avrupa’da sadece gaz ticaretiyle büyük değer yaratan şirketler olduğuna dikkat çekilirken, benzer sermaye ve insan kaynağının Türkiye’de de mevcut olduğu ifade ediliyor.

Tasarruf ve verimlilik mesajı

Uzmanlara göre gerçek maliyetli fiyatlama yalnızca bütçe disiplinini değil, enerji verimliliğini de teşvik edecek. Kalay, “Ekonomik olarak kırılgan kesimler korunmalı ama diğer kullanıcılar için tasarruf bilinci ancak gerçek fiyatla oluşur” diyerek yeni dönemin felsefesini özetliyor.

Özetle; doğal gazda rekabetin artmasıyla fiyatların dengelenmesi, dar gelirlinin korunmasıyla da sosyal adaletin sağlanması hedefleniyor. Yeni model, enerji piyasasında hem ekonomik hem de sosyal açıdan farklı bir dönemin habercisi olarak görülüyor.